Eğitim

Yalınlık Nedir? Ne Demek? Duruluk ile Farkları

Edebi metinlerde yalınlık karşımıza çıkan kavramlardan biridir. Metnin yalın olup olmadığına belirli kriterlere bakılarak karar verilir. En özet şekilde yalın olarak niteleyebilmemiz için metnin sade ve anlaşılır olması gerekir. Anlatımın özellikleri konusu başlığı altında karşımıza çıkan yalınlık kavramı iyi metinlerde aranan özelliklerden biridir. Metni iyi ve doğru şekilde nitelendirebilmemiz için yalınlık (sadelik), açıklık, duruluk, akıcılık, doğallık, özgünlük, özlülük, sağlamlık ve tutarlılık özelliklerini karşılaması gerekiyor. Okuyucunun sıkılmaması ve anlatılanı anlaması için metnin bu özelliklere sahip olması gerekir. Aksi takdirde verilmek istenen mesaj tam anlaşılamayacaktır.

Yalınlık yani diğer bir adıyla sadelik, anlatımın isminden anlaşıldığı üzere en sade şekilde aktarılmasıdır. Anlatım süsten, süslü cümlelerden, söz sanatlarından, ağır anlatımlardan, gereksiz uzatmalardan arınmıştır. Yalın metinlerde anlatım en sade haliyle kullanıcıya aktarılır. Yalın anlatımın karşıtı ağdalı anlatımdır. Genelde bilgi vermek amacıyla yazılan metinlerde herkesin anlayabilmesi için yalın anlatım kullanılır. Bilgi verme amacı olmayan sanatsal metinlerde ise ağdalı anlatıma başvurulur.

Yalın anlatımda kelimeler gerçek anlamıyla, cümleler kurallı şekilde ve anlatım en sade şekilde kullanılır. Devrik cümlelerden, mecazlı söyleyişlerinden ve söz sanatlarından uzak durulur. Sade ve süssüz olan bu anlatım şekli herkese hitap edecek şekildedir. Anlaşılması, okunması ve söylenmesi zor olan kelimeler kullanılmaz.

Yalınlık Ne Demek?

yalınlık ne demek

Yalınlık kelime anlamı olarak karmaşıklıktan uzak olma durumudur. Gereksiz uzatmalar kullanılmadan sade ve öz şekilde anlatımın sağlanmasıdır. Söylenmek istenen söz, iletilmek istenen mesaj veya anlatılmak istenen olay en sade şekilde karşı tarafa aktarılır. Söz sanatları, gereksiz uzatmalar ve anlaşılmazlıklardan uzak durulur. Herkesin bildiği kelimeler kullanılarak en kısa yoldan mesaj karşı tarafa ulaştırılır. İyi bir anlatımda sağlanması gereken özellikler arasındadır. Genelde öğretici metinlerde kullanılan özelliklerdendir. Edebiyattaki sanatsal metinlerde ise süslü, ağır, karmaşık cümleler ve söz sanatları ağır basar. Buna yalınlığın zıttı olan ağdalı anlatım denir ve herkes tarafından anlaşılmaz.

Yalın anlatıma örnek:

  • Uyandı, hazırlanmaya başladı. Okula geç kaldığını fark etti. Hemen çantasına elini attı ve eşyalarını içine tıkmaya başladı. Biran önce evden çıkması gerekiyordu. Servisin geldiğini korna sesinden anladı. Ders kitabını hala bulamamıştı ama vakti yoktu. Arkadaşlarını bekletmemek için mecburen servise koştu. Kahvaltı yapamadan evden çıkmak zorunda kalmıştı. Gece geç yattığı için bunlar olmuştu. Bir daha erken uyuyacağım diye düşündü kendi içinden. Serviste uykusuzluktan gözleri kapanıyordu.
İlginizi Çekebilir:
50+ Soru ile Erasmus Nedir? Nasıl Yapılır?

Olayda kişinin kalktığı andan okul servisine binene kadar olan aşamaları sade şekilde anlatılmıştır. Olaylar anlatılırken herhangi bir söz sanatı kullanılmadan, herkesin anlayabileceği şekilde sade bir anlatıma başvurulmuştur. Bu yüzden ifadelere yalın denir.

Süslü ve yalınlıktan uzak anlatıma örnek:

  • Ormanda yüzyıllardır uyuyan sessizlik yazın gelmesiyle yerini cıvıltıya bırakmıştı. Güneş ağaçları, ormanları ve doğayı selamlıyordu adeta. Hepsinin yüzü açan güneşe dönüyor, ağaçlar uykularından uyanıyor, hayvanlar cıvıldamaya başlıyordu. İşte böyle güzel bir yaz günüydü. Güneşin turuncu ışıkları canlıların içini ısıtıyordu. Ne de güzeldi doğa anne. Hepimize kucak açıyordu. Hayvanların yüzündeki gülümseme güneşin ışık saçmasıyla daha belirgin hale geliyordu. Kuşlar inci gözlerini güneşe dikiyor, kendi aralarında gülüşerek uçuşuyordu.

Olay anlatılırken mecazlı anlatıma ve söz sanatlarına başvurulduğu için anlatıma yalın denemez. Söz sanatları kullanılarak anlatıma canlılık katılmak istenmiştir. Yapılan her benzetme yalın anlatıma ters düşmez ancak süslü anlatım girdiğinde yalın anlatım bozulur.

Yalınlık ve Duruluk Arasındaki Fark

Yalınlık kavramı genelde duruluk kavramı ile karıştırılmaktadır. Anlatımın özelliklerinden olan duruluk ve yalınlık arasındaki farka baktığımızda daha net şekilde anlayacağız. Anlatımda duruluk anlatım boyunca aynı anlama gelen kelimelerin olmamasıdır. Bu durum yalın anlatım kavramına da terstir ancak temel olarak duruluk olarak adlandırılır. Aynı anlama gelen farklı iki sözcük, gereksiz yere cümlede kullanıldığında duruluk olmaz. Yeterli sözcük kullanarak anlatılmak istenen mesaj karşı tarafa iletilir.

Örneğin; Yolda saçları altın sarısı olan sarışın bir kız gördüm. – Bu cümlede hem saçları altın sarısı hem de sarışın ifadeleri kullanılmış ve duruluğa ters düşülmüştür. Cümlede aynı anlama gelen iki ifade kullanıldığı için duruluğa ters düşer.

Yalınlık ve duruluk arasındaki farkı daha iyi şekilde anlayabilmek için anlatım özellikleri konusuna göz atabilirsiniz. Paragraf konusunda en çok karşılaşılan terimler anlatım özelliklerini kapsamaktadır.

Göz atmak isteyebilirsiniz; Epik Anlatım Nedir? Ne Demek? 10 Örnek

Zeynep Teksöz

Ben Zeynep! 9 Senedir profesyonel içerik editörlüğü yapmaktayım! Yazılarımı umarım beğenirsin :)

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu