Kutup rüzgarları, batı rüzgarları ve alizeler olmak üzere sürekli rüzgarların temel özelliği yıl boyunca aynı yöne doğru esmesidir. Daimi basınç noktaları arasında yüksek basınçtan alçak basınca doğru bütün yıl esen rüzgarlardır. Enlemlere göre üç gruba ayrılır.
Rüzgarlar yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru esen hava akımlarıdır. İki yer arasındaki basınç farkı sonucu rüzgarlar oluşur ve basınçlar eşitleninceye kadar eser. Sürekli rüzgarlar, mevsimlik rüzgarlar, yerel rüzgarlar ve tropikal rüzgarlar olmak üzere dört ana başlıkta toplanır. Hepsi kendi içerisinde yine sınıflara ayrılır. Yazımızda sürekli rüzgarların özelliklerine detaylıca değindik.
Başlıklar
Sürekli Rüzgarlar Nasıl Oluşur?
Dünya’nın kendi etrafında dönmesi sonucu karalar arasında sıcaklık farkları oluşur. Günlük hareket sırasında Güneş ışınları farklı enlemlere açılarla gelir. Buna bağlı olarak görülen iklimler, sıcaklıklar, basınç ve nem oranları farklıdır. Büyük kara parçaları arasında oluşan sıcaklık farkları beraberinde basınç farklarını da getirir. Alçak basınç alanları sıcak, yüksek basınç alanları soğuktur. Bu da yüksek basınç alanlarından alçak basınç alanlarına doğru rüzgarların oluşmasına yol açar. Geniş etki alanına sahip bu rüzgarlar sürekli olarak adlandırılır. Dünya üzerinde etki alanı en büyük olan rüzgarlardır.
Sürekli Rüzgarlar Nelerdir?
Yıl boyunca esen sürekli rüzgarlar kutup rüzgarları, batı rüzgarları ve alizeler olmak üzere üç gruba ayrılır. Estikleri bölgelere göre sınıflandırılmıştır. 30 derece enleminden ekvatora doğru esen rüzgarlara alizeler, 30 derece enleminden 60 derece enlemine esen rüzgarlara batı rüzgarları ve kutuplardan 60 derece enlemine esen rüzgarlara kutup rüzgarları denir. Rüzgarların esiş yönünü bulmak için alçak basınç ve yüksek basınç noktalarını bilmek gerekir.
- Alizeler:
30 derece kuzey ve 30 derece güney paralelleri dinamik yüksek basınç, ekvator ise termik alçak basınçtır. 30 derece enlemlerinden ekvatora doğru esen rüzgarlara alize denir. Hareketi kuzey yarım kürede kuzeydoğudan, güney yarım kürede güneydoğudan şeklindedir. Tropikal kuşakta kıyılarda yağışa neden olurlar. Aynı zamanda okyanus akıntılarının yönlerini etkiler. Eski dönemlerde denizcilerin faydasına olan bu rüzgarlara ticaret rüzgarları da denir.
- Kutup rüzgarları:
Kutuplar termik yüksek basınç, 60 derece enlemleri dinamik alçak basınçtır. Kutuplardan 60 derece enlemlerine esen rüzgarlar kutup rüzgarlarıdır. Kutup bölgelerinden estiği için soğuk eser. Kuzey yarım kürede kuzeydoğu, güney yarım kürede güneydoğu yönünden eser.
- Batı rüzgarları:
30 derece enlemleri dinamik yüksek basınç, 60 derece enlemleri dinamik alçak basınçtır. Batı rüzgarları 30 derece paralellerinden 60 derece paralellerine doğru eser. Kuzey yarım kürede güneybatıdan, güney yarım kürede kuzey batıdan olacak şekilde eserler. Orta kuşak kısımda batı kıyılarında yağışa neden olurlar. Kutup rüzgarları ile kesiştiği zaman aynı şekilde yağış bırakırlar.
Rüzgarların esme yönünü öğrenmek için ekvatorun alçak basınç alanı olduğunu bilmek gerekir. Ekvatordan başlayacak olursak 0 derece alçak, 30 derece yüksek, 60 derece alçak ve kutuplar yüksek basınç alanıdır. Ekvatordan kutuplara doğru sırasıyla alçak – yüksek – alçak – yüksek şeklinde akılda tutulabilir. Aynı zamanda kutuplar ve ekvator termik basınç, 30 derece ve 60 derece paralelleri dinamik basınçtır.
Sürekli Rüzgarların Özellikleri
Dünya üzerinde yer alan büyük kara parçaları arasında farklı ısınma ve soğumaya bağlı olarak yıl boyunca basınç farkı oluşur. Bu basınç farklarının eşitlenmesi için yıl boyunca rüzgarlar eser. Sürekli rüzgarların temel özelliği adından da anlaşıldığı gibi yıl boyunca sürekli olarak aynı yönde esmeleridir. Tanımlayabileceğimiz özellikler şu şekildedir:
- Her zaman aynı yönde eserler. Yönleri şaşmaz, sadece sapmalar olur.
- Kuzey yarım kürede sağa, güney yarım kürede sola saparlar. Sapmanın nedeni Dünya’nın günlük hareketidir. Dünya dönerken rüzgarlar direnç gösterir ve sapmalar olur.
- Gözüktükleri alanların iklimlerinde etkili olurlar. Yağış bırakmaları, sıcaklıkları etkilemeleri vs. gibi olaylar gözlemlenir.
Hepsi birbirinden farklı alanlarda esse de temel özellikleri aynıdır. Esiş yönü, sıcaklığa etkisi ve estiği enlemler göz önünde bulundurularak farklı adlandırılır.
Coğrafyanın konularından olan rüzgarlar iklim elemanlarından biridir. İklimi etkileyen sıcaklık, basınç, nem, yağış ve rüzgarlar konuları birbiriyle bağlantılıdır. Birinin anlaşılabilmesi için diğerlerinin de anlaşılması gerekir. Bu nedende hepsi sınavlarda karşımıza çıkan önemli konulardır.
Kroki Nedir? Nasıl Çizilir? Kullanım Amacı konusu ile ilgili yazıya göz atmak isteyebilirsiniz.
