Eğitim

Bildirme Eki Nedir? Görevleri ve 50 Örnek

Dilimizde kullanılan bildirme ekinin farklı görevleri vardır. Kullanıldığı cümleye göre eklendiği sözcüğe kesinlik, belirsizlik veya ihtimal anlamları katar. Sözcüğe kattığı anlam her cümleye göre farklılık gösterir. Cümlenin bütününe bakarak hangi anlamda kullanıldığını görebiliriz.

Bildirme ekinin görevlerine ve cümlelerdeki kullanım örneklerine yazımızda değindik. Daha iyi anlamak için farklı görevlerde kullanıldığı örneklere göz atabilirsiniz.

Bildirme Eki Ne Demek?

bildirme eki nedir

Cümlede herhangi bir işi, eylemi ve oluşu bildiren öge yüklemdir. Bildirme eki cümle içerisinde yüklemlerin üzerine gelir. “-dır, -dir, -dur, -dür, -tır, -tir, -tur, -tür” şeklinde cümlenin yüklemine eklenen ektir. Ek fiilin geniş zaman çekimi, 3.tekil kişisinde de ortaya çıkar. Adından da anlaşıldığı üzere cümlede bir bildirme söz konusudur. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için bahsedilen terimleri aşağıda hatırlattık.

  • Not: Ek fiil, isim soylu sözcüklere gelerek fiil olmasını sağlayan ve basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı yapan eklerdir. “-di, -miş, -se, -dir” ekleridir. Kullanıldığı sözcüğe göre farklı ses uyumları olur.
  • Geniş zaman: Eylemin geniş bir zaman dilimi içerisinde kullanıldığı zamandır. Geçmişi, bugünü ve geleceği kapsar. Her zaman yapılan eylemleri belirtir. Geniş zamanda eylemin ne zaman yapıldığı anlaşılmaz, sadece sürekli yapıldığı anlaşılır.
  • 3. Tekil şahıs: “O” şahsıdır. Ben – Sen – O tekil şahısları içerisinde 3.tekil şahıs dendiğinde “o” şahsı kastedilir.

Bildirme eki geniş zaman dilimi içerisinde o şahsı için kullanılmaktadır. Örneği; “O, zekidir.” cümlesinin sonuna eklenen “-dir” eki bildirme ekidir. Zeki kelimesi isim olduğu için yüklem yapabilmek için ek fiil eklenmiş ve geniş zamanda çekimlenmiştir.

Bildirme Eki Görevleri

İsim soylu sözcükleri yükleme çevirir, fiil soylu sözcüklere ise farklı anlamlar katar. Ek fiilin kesinlik katma, ihtimal belirtme ve belirsizlik ifade etme gibi görevleri vardır. Cümledeki kullanımına göre bildirme ekinin görevleri değişmektedir. Farklı kullanım amaçlarına göre görevlerine yazımızın devamında göz atalım.

Bildirme ekinin ek fiilden farklı olarak birleşik zamanlı fiil oluşturmaz. Ek fiiller eklendiği sözcüğü birleşik zamanlı fiil haline getirebilir. Bildirme ekinin böyle bir görevi yoktur. Ek fiil ile farkının en temeli bu görevdir.

İlginizi Çekebilir:
Yansımadan Türemiş Sözcük Nedir? 50 Örnek

Bildirme Eki Örnekleri

Konuyu daha iyi anlayabilmek için örneklere göz atmak gerekir.

  • O çocuk mühendistir. (kesinlik anlamı)
  • Şimdiye eve varmıştır. (ihtimal anlamı)
  • Divan edebiyatının en büyük şairi Fuzuli’dir. (kesinlik anlamı)
  • Fuzuli, divan edebiyatının en büyük şairidir. (kesinlik anlamı)
  • Her şeyin başı sevgidir. (kesinlik anlamı)
  • Sabah uyanır uyanmaz bilgisayarın başına geçmiştir. (ihtimal anlamı)
  • O, bizden önce gitmiştir. (ihtimal anlamı)
  • Ahmet iri bir insandır. (kesinlik anlamı)
  • Ayşe zayıf bir insandır. (kesinlik anlamı)
  • Matematikten en yüksek notu o almıştır. (ihtimal anlamı)
  • Kesin dün derse gitmiştir. (ihtimal anlamı)
  • Melek anaokulunda öğretmendir. (kesinlik anlamı)
  • Eşyaların yatağın altındadır. (ihtimal anlamı)
  • Bu benim kuzenimdir. (kesinlik anlamı)
  • Bize ailesiyle birlikte gelecektir. (ihtimal anlamı)
  • Çantamda su vardır. (ihtimal anlamı)
  • Ben çalışkanımdır. (kesinlik anlamı)
  • Annem 45 yaşındadır. (kesinlik anlamı)
  • Bizim evimiz kırmızıdır. (kesinlik anlamı)
  • Küçük bebek uyumuştur. (ihtimal anlamı)
  • Bu sorunların bir çözümü vardır. (ihtimal anlamı)
  • Ali onu bütün kalbiyle sevmiştir. (ihtimal anlamı)
  • Ünlü ressam yaşadığı dönemde büyük eserler vermiştir. (kesinlik anlamı)
  • Onun derinlerinde hep başka anlamlar vardır. (ihtimal anlamı)
  • Manzarayı görmek bize iyi gelecektir. (ihtimal anlamı)

Bildirme ekinin olumsuz hali isimlerde “değil” veya “yok” sözcükleriyle, fiillerde olumsuz ekiyle yapılır. Yukarıdaki örnekleri olumsuz hale getirerek olumsuz kullanımına göz atalım.

  • O çocuk mühendis değildir.
  • Şimdiye eve varmamıştır.
  • Divan edebiyatının en büyük şairi Fuzuli değildir.
  • Fuzuli divan edebiyatının en büyük şairi değildir.
  • Her şeyin başı sevgi değildir.
  • Sabah uyanır uyanmaz bilgisayarın başına geçmemiştir.
  • O, bizden önce gitmemiştir.
  • Ahmet, iri bir insan değildir.
  • Ayşe, zayıf bir insan değildir.
  • Matematikten en yüksek notu o almamıştır.
  • Kesin dün derse gitmemiştir.
  • Melek anaokulunda öğretmen değildir.
  • Eşyaların yatağın altında değildir.
  • Bu benim kuzenim değildir.
  • Bize ailesiyle birlikte gelmeyecektir.
  • Çantamda su yoktur.
  • Ben çalışkan değilimdir.
  • Annem 45 yaşında değildir.
  • Bizim evimiz kırmızı değildir.
  • Küçük bebek uyumamaıştır.
  • Bu sorunların bir çözümü yoktur.
  • Ali onu bütün kalbiyle sevmemiştir.
  • Ünlü ressam yaşadığı dönemde büyük eserler vermemiştir.
  • Onun derinlerinde hep başka anlamlar yoktur.
  • Manzarayı görmek bize iyi gelmeyecektir.

Göz atmak isteyebilirsiniz; Dilin Göndergesel İşlevi Nedir? 50 Örnek

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu